Een man, veroordeeld tot 29 jaar en 6 maanden wegens betrokkenheid bij meerdere levensdelicten, is in 2016 in de gevangenis neergeschoten. Hij is onmiddellijk overleden. Tot nu toe is onbekend gebleven wie hem heeft omgebracht. Het Gerecht oordeelt dat het Land jegens de man een onrechtmatige daad heeft gepleegd en dat het Land voor de eventuele schade van de echtgenote van de man en hun zoon als gevolg van de moord aansprakelijk is. De Raad voor de Rechtshandhaving heeft al jarenlang gerapporteerd dat het slecht is gesteld met de interne veiligheid van de gevangenis. Het Gerecht overweegt dat het hebben en onderhouden van een gevangenis een basisverplichting voor het Land is die voortvloeit uit zijn eigen regelgeving, te weten artikel 30 van de Staatsregeling en de Landsverordening Beginselen Gevangeniswezen. Dit artikel waarborgt dat gedetineerden moeten worden behandeld met menselijkheid en met eerbied voor de waardigheid, inherent aan de menselijke persoon. Daarvoor moeten voldoende geld, personeel en middelen worden vrijgemaakt. Op het Land rust dus de verplichting om een veilige gevangenis neer te zetten en te handhaven. Duidelijk is echter dat het Land dit niet voor elkaar heeft gekregen. Er is sprake van een patroon van geweld in de gevangenis dat slachtoffers blijft maken. Daarmee is de schending van artikel 3 Staatsregeling gegeven. De gedetineerden in de gevangenis leven onder gevaarlijke omstandigheden. Het Land weet dat al vele jaren maar slaagt er niet in dat ten goede te keren. Daarmee heeft het Land een situatie in het leven geroepen die neerkomt op een wrede en onmenselijke bestraffing. Hierdoor schiet het Land tekort in zijn zorgplicht jegens gedetineerden die na een rechterlijke beslissing worden ondergebracht in de gevangenis. Het Gerecht gaat de verschillende schadeposten langs. De vordering tot vergoeding van levensonderhoud wordt afgewezen. Het Gerecht overweegt dat de man ten tijde van zijn overlijden al geruime tijd niet meer kon voorzien in het levensonderhoud van zijn echtgenote en hun zoon omdat hij door eigen toedoen was gedetineerd. Zolang de man gedetineerd zou zijn, kunnen de echtgenote en de zoon het Land hiervoor niet aansprakelijk houden omdat de man zichzelf in de positie heeft gebracht dat hij zijn gezin niet meer kon onderhouden. Wat betreft de mogelijkheid van gratieverlening oordeelt het Gerecht dat dit zodanig onwaarschijnlijk is dat daarmee geen rekening kan worden gehouden. Dat de man enige jaren voor zijn pensioenleeftijd zou vrijkomen maakt dit oordeel niet anders, vooral omdat nu niet kan worden voorzien of en hoe de echtgenote voor haar levensonderhoud van de man nog afhankelijk is. De vordering tot vergoeding van shockschade wordt ook afgewezen. Het Land is niet aan te merken als een dader. Het Land heeft immers de man niet om het leven gebracht; dat heeft hoogstwaarschijnlijk een medegedetineerde gedaan in de gevangenis die onder beheer van het Land stond. Daarom vindt het Gerecht de eventuele shockschade van de echtgenote niet geheel toerekenbaar aan het Land in de zin van artikel 6:98 BW. Verder oordeelt het Gerecht dat artikel 6:101 BW met zich brengt dat er sprake is van een aan de man toerekenbare omstandigheid. Uit de uitspraak van het strafhof immers volgt dat de man opzettelijk zeer ernstige levensdelicten, als deelnemer aan criminele bendeoorlogen, heeft gepleegd en daarmee willens en wetens zich in levensgevaarlijke omstandigheden heeft gebracht, waarmee hij ook het levensonderhoud van vrouw en kind op het spel zette. Op grond hiervan oordeelt het Gerecht al dat schadevergoeding wegens shockschade in dit geval niet kan worden toegewezen. Het Gerecht overweegt verder dat overigens geen sprake is geweest van een directe confrontatie met de ernstige gevolgen van de moord. Wat betreft de gevorderde vergoeding wegens shockschade voor de zoon geldt specifiek dat gesteld noch gebleken is dat hij direct geconfronteerd is geweest met de gevolgen van de moord op zijn vader. Bovendien blijkt uit de stukken dat hij weigert mee te werken aan een onderzoek door een psychiater zodat shockschade ook niet kan worden vastgesteld.

Deelgeschil. In 2020 is een bestuurder van een scooter aangereden door een automobilist die rechtsaf wilde slaan. Hierbij is de bestuurder van zijn scooter gevallen, op zijn rechterzijde en met zijn hoofd op de grond. Daardoor heeft hij een bult op zijn hoofd gekregen. De bestuurder stelt dat hij als gevolg van het ongeval verschillende klachten heeft. De WAM-verzekeraar van de automobilist heeft aansprakelijk erkend en partijen hebben onderhandeld over de schadevergoeding. De WAM-verzekeraar heeft voorschotten betaald. In 2023 heeft de WAM-verzekeraar de onderhandelingen afgebroken. De bestuurder van de scooter verzoekt nu onder andere te bepalen dat de WAM-verzekeraar de onderhandelingen hervat en dat de WAM-verzekeraar een aanvullend voorschot van € 35.000 betaalt. De rechtbank wijst de verzoeken af. Het verzoek om de WAM-verzekeraar te veroordelen tot het hervatten van de onderhandelingen leent zich niet voor behandeling in een deelgeschilprocedure. De WAM-verzekeraar kan niet onderhandelen met de bestuurder zolang de schadetechnische stukken niet overlegd zijn en zolang een deskundige niet heeft beoordeeld of er sprake is van klachten en beperkingen die in causaal verband staan tot het ongeval. Ook om inhoudelijke redenen kan dit verzoek niet in dit deelgeschil worden toegewezen. In beginsel staat het een verzekeraar vrij om de buitengerechtelijke onderhandelingen eenzijdig af te breken, tenzij dit op grond van gerechtvaardigd vertrouwen van de andere partij of in verband met andere (bijzondere) omstandigheden van het geval onaanvaardbaar zou zijn. In dit geval is het niet onredelijk of onaanvaardbaar dat de WAM-verzekeraar de onderhandelingen heeft afgebroken, en de bestuurder mocht er ook niet op vertrouwen dat de WAM-verzekeraar de onderhandelingen zou voortzetten. Ook het verzoek strekkende tot een aanvullend voorschot wordt afgewezen. Ten eerste kan ook dit verzoek bij de voornoemde stand van zaken niet bijdragen aan de totstandkoming van een vaststellingsovereenkomst, ten tweede is er ook inhoudelijk geen reden voor toewijzing. Er is al € 15.824,73 aan schadevergoeding betaald. De bestuurder heeft nagelaten te onderbouwen dat hij daadwerkelijk meer schade heeft geleden door het ongeval dan dat bedrag. Het verzoekt om de kosten van het deelgeschil te begroten op € 10.681,28 wordt afgewezen. De voorgaande inhoudelijke beoordeling van de verzoeken lag naar het oordeel van de deelgeschillenrechter zo voor de hand, dat het indienen van het verzoek als volstrekt onterecht moet worden aangemerkt. Het had de bestuurder duidelijk moeten zijn dat bij deze stand van zaken, dus zonder de nadere onderbouwing, zijn verzoeken zich niet zouden lenen voor een deelgeschil. Het enkele feit dat de bestuurder in deze procedure voor de derde keer een andere gemachtigde heeft, die niet eerder in de onderhandelingen betrokken was en de onderhandelingen nu wel vlot zou kunnen trekken, maakt dit niet anders. Het instellen van een deelgeschilprocedure was op dit moment niet de aangewezen procedure. De bestuurder had de rechtbank beter kunnen verzoeken een deskundige te benoemen, zodat er (mogelijk) duidelijkheid kan komen over de vraag of er sprake is van klachten en beperkingen en of die het gevolg zijn van het ongeval. Ook de advocaat van de bestuurder zelf benadrukt dat het starten van expertises de eerste vervolgstap zou moeten zijn.

In een eerder tussenvonnis heeft het Gerecht overwogen dat de verwerende partij in de gelegenheid zal worden gesteld bewijs te leveren van haar stellingen, wat erop neerkomt dat zij wordt toegelaten de feiten te bewijzen op grond waarvan kan worden aangenomen dat het ongeval is te wijten aan overmacht zijdens de pick-up. De verwerende partij heeft aangegeven bewijs te willen leveren middels het horen van getuigen, alsmede middels een deskundigenbericht door een ongevallenanalist. Nu een deskundigenbericht zoals verzocht mede gebaseerd zal zijn op hetgeen getuigen al dan niet hebben waargenomen, zal met de aanvang daarvan moeten worden gewacht totdat alle getuigen in de enquête en eventuele contra-enquête zijn gehoord.

Deelgeschil. Een uitzendkracht heeft in 2022 letsel aan zijn been opgelopen tijdens zijn werkzaamheden die bestonden uit het helpen bij het losmaken van stalen banden rond bundels ‘anodes’, een grondstof voor aluminium. Een anode weegt ongeveer 1020 kg per stuk. De uitzendkracht verzoekt nu een verklaring voor recht dat de inlener jegens hem aansprakelijk is voor het door hem opgelopen arbeidsongeval. Daartoe stelt de uitzendkracht dat de inlener niet aan haar zorgplicht heeft voldaan. Voor wat betreft de schade stelt hij dat hij nog steeds onder medische behandeling staat en dat er nog geen medische eindtoestand is bereikt. Om de omvang van de schade in kaart te brengen is verder medisch onderzoek nodig. De kantonrechter overweegt dat het verzoek zich leent voor behandeling in een deelgeschilprocedure. Dat er in het onderhavige geval nog geen daadwerkelijke buitengerechtelijke onderhandelingen hebben plaatsgevonden staat niet aan het starten van de deelgeschilprocedure in de weg. De aansprakelijkheidsvraag betreft immers doorgaans een geschilpunt aan het begin van het traject van minnelijke onderhandelingen en vaststaat dat de inlener na aansprakelijk gesteld te zijn door de uitzendkracht, de aansprakelijkheid direct van de hand heeft gewezen. De onderhandelingen zijn dan ook niet verder van de grond gekomen. De beslissing op de aansprakelijkheidsvraag kan de tussen partijen bestaande impasse doorbreken en de onderhandelingen op gang brengen. Dat dit niet direct tot een vaststellingsovereenkomst zal leiden is niet doorslaggevend. De inlener voert aan dat de uitzendkracht zijn klachtplicht ex artikel 6:89 BW geschonden heeft door van juni 2023 tot januari 2025 niets van zich te laten horen. De kantonrechter is gelet op de omstandigheden van het geval van oordeel dat van een schending van de klachtplicht geen sprake is geweest. De inlener was vanaf de dag van het ongeval al op de hoogte dat de uitzendkracht letsel aan zijn been had opgelopen. De inlener had vanaf dat moment de mogelijkheid om (uitvoerig) onderzoek te verrichten naar de omstandigheden waaronder het ongeval heeft plaatsgevonden en de veiligheidsmaatregelen en instructies die op dat moment binnen haar bedrijf golden. De inlener was daarbij niet afhankelijk van het klagen van de arbeidskracht. Verder geldt dat de arbeidskracht aanvankelijk nog in een afhankelijke positie verkeerde en dat het niet ondenkbaar is dat de eventuele (medische) klachten van de arbeidskracht gedurende een bepaalde periode zijn verminderd en later weer (meer) zijn gaan opspelen. Het enkele tijdsverloop maakt dan nog niet dat dus te laat is geprotesteerd. De kantonrechter overweegt daarnaast dat de arbeidskracht ook heeft voldaan aan de stelplicht. Dat de arbeidskracht schade heeft geleden in de uitoefening van zijn werkzaamheden staat voldoende vast. In hoeverre de door de arbeidskracht geleden en nog te lijden schade al dan niet een gevolg is van het ongeval, betreft een vraag die pas in een later stadium nog aan de orde zal komen. Naar het oordeel van de kantonrechter heeft de inlener niet, althans onvoldoende, aangetoond dat zij aan haar zorgplicht heeft voldaan. In dit kader acht de kantonrechter van belang dat de Arbeidsinspectie uitvoerig onderzoek heeft verricht, een ongevalsrapport heeft opgemaakt en een boete vanwege overtreding van artikel 16 lid 10 van de Arbeidsomstandighedenwet jo. artikel 3.17 van het Arbeidsomstandighedenbesluit aan de inlener heeft opgelegd. De Arbeidsinspectie heeft haar oordeel onder meer gebaseerd op haar bevinding dat het ongeval heeft kunnen gebeuren omdat er geen veilige werkwijze werd gehanteerd om de metalen banden te verwijderen en het daarna verplaatsen van de anodes. Hoewel juist is dat een door de Arbeidsinspectie vastgestelde overtreding niet automatisch en in alle gevallen civielrechtelijke aansprakelijkheid met zich brengt, hecht de kantonrechter in dit geval wel betekenis aan de bevindingen van de Arbeidsinspectie. Weliswaar stelt de inlener de bevindingen en conclusies van de Arbeidsinspectie niet te delen, maar zij heeft op geen enkele wijze toegelicht waarom zij deze bevindingen niet deelt en/of waarom deze onjuist zouden zijn. Daarbij komt dat het in deze procedure op de weg van de inlener ligt om aan te tonen dat zij wel aan haar zorgplicht heeft voldaan. Dat en, zo ja, op welke wijze de inlener aan haar zorgplicht heeft voldaan, is door haar in deze procedure echter in het geheel niet toegelicht en onderbouwd. De kantonrechter ziet dan ook aanleiding om van de juistheid van de bevindingen van de Arbeidsinspectie uit te gaan. De arbeidskracht is weliswaar onzorgvuldig/onoplettend geweest ten tijde van het ongeval, maar er is geen sprake van opzet of bewuste roekeloosheid. De verzochte verklaring voor recht wordt toegewezen.

Deelgeschil. De verzoekende partij is een ongeval overkomen, waarvoor de verzekeraar van de wederpartij aansprakelijkheid heeft erkend. Partijen zijn het niet eens over de vraag wat een redelijk uurtarief is voor de belangenbehartiger van de verzoekende partij bij het vaststellen van de hoogte van de buitengerechtelijke kosten die de verzekeraar moet betalen. De verzekeraar is van mening dat een uurtarief van € 80 voor inhoudelijke werkzaamheden en € 60 voor administratieve werkzaamheden redelijk is. De belangenbehartiger is van mening dat een uurtarief van € 185 inclusief btw voor inhoudelijke werkzaamheden redelijk is. De kantonrechter is van oordeel dat een uurtarief van € 120 exclusief btw en € 145,20 inclusief btw redelijk is. De belangenbehartiger heeft aantoonbaar een afgeronde juridische opleiding. Daarnaast heeft hij ook een aantal jaar ervaring op het gebied van letselschade. Anderzijds heeft de belangenbehartiger geen opleiding op het gebied van personenschade, heeft hij geen keurmerk en is hij geen lid van het NIVRE of een andere beroepsvereniging.

In 2014 is een huurster gevallen van een vlizotrap. Zij heeft daarbij letsel opgelopen. De kantonrechter heeft geoordeeld dat de verhuurder aansprakelijk is voor de letselschade en dat zij samen met de verzekeraar verplicht is de materiële en immateriële schade van de huurster te vergoeden. Dit vonnis is door het gerechtshof bekrachtigd. Partijen zijn sindsdien in onderhandeling over de afwikkeling van de schade van de huurster. De huurster verzoekt nu de kantonrechter om voorlopige deskundigenberichten te bevelen met benoeming van een neuroloog en een neuropsycholoog. De huurster stelt dat haar schade en het causaal verband tussen haar klachten en beperkingen en het ongeval moeten worden vastgesteld. Partijen komen hier niet uit, waardoor zij ook niet komen tot een gezamenlijke opdracht aan de deskundigen. De verhuurder en verzekeraar verzetten zich tegen toewijzing van het verzoek. Volgens hen blijkt uit de overgelegde medische informatie dat de huurster voor het ongeval ook al kampte met (ernstige) psychische klachten en vermoeidheidsklachten en wil de huurster niet de door de verzekeraar ter beoordeling hiervan nodig geachte medische informatie verstrekken. De kantonrechter stelt dat niet snel sprake is van een situatie dat het niet overleggen van gevraagde medische informatie leidt tot afwijzing van het gevraagde voorlopige deskundigenbericht. De kantonrechter wijst de verzoeken toe van de huurster. Het verzoek is niet prematuur, zoals de verhuurder en de verzekeraar betogen. Dat de verzekeraar op basis van de verstrekte medische informatie (nog) niet kan vaststellen of de gestelde klachten het gevolg zijn van het ongeval, leidt niet tot de conclusie dat de huurster daarom geen belang heeft bij de gevraagde onderzoeken. Er is door de huurster informatie overgelegd. Verder is het juist aan de deskundige om op basis van de anamnese en de beschikbare medische informatie, eventueel aangevuld met door de deskundige op te vragen nadere informatie, een antwoord te geven op de voorgelegde vragen, die onder meer een licht kunnen werpen op de vraag of er causaal verband bestaat tussen de gestelde klachten en het ongeval. Een neuroloog en neuropsycholoog worden benoemd. Aan de neuroloog wordt de IWMD-vraagstelling voorgelegd.

Kort geding. In 2022 heeft een verkeersongeval plaatsgevonden tussen een scooterrijder en een fietser. De destijds 17-jarige scooterrijder had voorrang moeten krijgen. Zelf reed hij 30 km/u waar de adviessnelheid 15 km/u was. De verzekeraar van de fietser heeft aansprakelijkheid erkend. De verzekeraar heeft aangegeven slechts twee derde van de schade te vergoeden vanwege de snelheid van de scooterrijder en het betriebsgefahr. De scooterrijder stelt dat hij als gevolg van het ongeval chronische klachten heeft en dat hij in totaal € 70.470 aan schade heeft geleden. Hij beroept zich in het kader van de causaliteit op de omkeringsregel. Hij verzoekt dat de verzekeraar veroordeeld wordt tot betaling van een voorschot van € 32.000. De verzekeraar voert verweer en stelt dat de scooterrijder de schadeposten en het causaal verband met het ongeluk onvoldoende heeft onderbouwd, waardoor niet is komen vast te staan dat sprake is van méér schade dan de schade die al door haar is vergoed. De voorzieningenrechter volgt de verzekeraar hierin. Uit de summiere medische informatie uit 2022 en 2023 kan niet worden afgeleid dat de man ook op dit moment nog klachten ervaart die voortvloeien uit het ongeval en die de door hem gestelde, maar niet met de juiste stukken onderbouwde, schadeposten veroorzaken. Over 2024 en 2025 zijn in het geheel geen medische gegevens overgelegd. Zonder aantoonbare schade kan aan eventuele toepassing van een omkeringsregel ten aanzien van het causaal verband niet worden toegekomen. Bovendien kan niet worden uitgesloten dat de schade, als die er nog is, (deels of geheel) voortvloeit uit de vastgestelde schildklieraandoening van de scooterrijder. De vordering van de scooterrijder wordt afgewezen. Ten overvloede overweegt de voorzieningenrechter dat de scooterrijder de door hem gestelde schade (en het causaal verband) dient te objectiveren met stukken, zoals ook door de verzekeraar verschillende keren gevraagd. Dat kan bijvoorbeeld door stukken en verklaringen van artsen, zijn (voormalig) werkgever en (voormalig) leraren over te leggen waaruit een en ander blijkt. Uit de thans overgelegde stukken blijkt die objectivering onvoldoende.

Deelgeschil. In 2021 heeft een ongeval plaatsgevonden tussen twee auto’s. Een van de bestuurders heeft de verzekeraar van de andere bestuurder aansprakelijk gesteld. De verzekeraar heeft aansprakelijkheid afgewezen. De bestuurder is de deelgeschilprocedure begonnen om duidelijkheid te krijgen over de aansprakelijkheid. De rechtbank verklaart de bestuurder niet-ontvankelijk. Er is geen sprake van letsel. De bestuurder heeft dit wel gesteld, maar heeft dat niet onderbouwd met stukken. Het dossier bevat eerder aanwijzingen dat er geen sprake is van letsel dan wel. De bestuurder heeft tijdens de zitting aangeboden medische informatie alsnog te delen, maar daar is het te laat voor, oordeelt de rechtbank. De bestuurder had dat al moeten doen, in ieder geval nadat de verzekeraar hier in haar verweer een punt van maakte. In principe betekent de niet-ontvankelijkverklaring dat de zaak verder niet inhoudelijk wordt beoordeeld. De rechtbank ziet aanleiding om toch een oordeel te geven over de aansprakelijkheid, namelijk dat de verzekeraar niet aansprakelijk is. De bestuurder had voorrang moeten geven aan de andere bestuurder.

Strafrecht. De verdachte heeft zijn 22-jarige partner circa 258 keer gestoken/gesneden, waardoor zij is overleden. Het zoontje, de moeder en de jongere zus van het overleden slachtoffer hebben zich als benadeelde partijen gevoegd in het strafproces. De rechtbank heeft de vorderingen van de benadeelde partijen in drie tabellen verwerkt. Het zoontje krijgt slechts € 10.000 van de gevorderde € 88.011,53 toegewezen qua levensonderhoud tot 21 jaar. De rechtbank overweegt dat dit een substantiële vordering van complexe aard is waarvan de omvang zich niet eenvoudig laat vaststellen. Partijen moeten de gelegenheid krijgen om hier een debat over te voeren, waarvoor in deze procedure geen ruimte is. Aan de orde zouden onder meer kunnen komen de vraag in hoeverre uitkeringen die eiser tot zijn 21e zal ontvangen, overlappen met deze schadepost. De rechtbank vergoedt daarom schattenderwijs een deel. De € 30.000 aan gevorderde immateriële schade voor aantasting in de persoon is niet-ontvankelijk. De rechtbank stelt vast dat niet kan worden vastgesteld of het zoontje, die pas enkele weken oud was toen zijn moeder overleed, geestelijk letsel heeft ondervonden. Gesteld wordt dat het kindje moet opgroeien zonder moeder, daardoor in de toekomst psychisch letsel zal ontwikkelen, en daarom recht heeft op schadevergoeding. Voor zover deze schadepost overlapt met affectieschade (elders gevorderd), is deze niet-ontvankelijk. Andere schade die het gevolg is van de onrechtmatige daad jegens de overledene komt – gelet op het limitatieve en exclusieve karakter van artikel 6:108 BW – niet voor vergoeding in aanmerking. De moeder van het overleden slachtoffer vordert € 40.000 aan schokschade, maar krijgt maar € 5.000 toegekend. De rechtbank overweegt dat de post slechts summier is onderbouwd maar dat het aannemelijk is, gelet op het ernstig zichtbare letsel van het slachtoffer, dat de moeder een heftige emotionele schok heeft ondervonden bij de confrontatie met het lichaam. De jongere zus van het slachtoffer vordert € 20.000 aan schokschade. Zij krijgt net zoals haar moeder maar € 5.000 toegekend.

Strafrecht. Het hof bevestigt het vonnis van de rechtbank, behalve ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij. Het hof beschouwt de ingediende vorderingen door de benadeelde partij als twee afzonderlijke vorderingen tot schadevergoeding: een vordering namens haar minderjarige dochter en een vordering namens door haarzelf geleden schade. Het hof oordeelt ten aanzien van de vordering betreffende door de benadeelde partij zelfstandig opgelopen psychische schade, dat hiervoor geen zelfstandige grondslag op grond van artikel 6:106 BW aanwezig is. Derden – dus anderen dan het slachtoffer zelf – kunnen volgens het BW slechts in specifieke gevallen aanspraak maken op schadevergoeding. Het gaat daarbij om zogenoemde ‘affectieschade’ en ‘schokschade’. Daarvan is in casu geen sprake.